Όταν η ποίηση συναντά την μελωδία
Εισήγηση της ποιήτριας Χρυσούλας Βακιρτζή για την Ημέρα της Ποίησης 2015, που διοργάνωσε ο Μορφωτικός Τομέας του Συνδέσμου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Καβάλας, με θέμα «Όταν η ποίηση συναντά τη μελωδία». Το κείμενο διάβασε η Βόνη Καρποζήλου, καθηγήτρια και γραμματέας του Σ.Φ.Γ.Τ. Καβάλας.
Σύμφωνα με τον βικτωριανό άγγλο συγγραφέα, Σάμιουελ Μπάτλερ, «Το έργο κάθε ανθρώπου, είτε αυτό είναι λογοτεχνία, είτε μουσική, είτε πίνακες, είτε αρχιτεκτονική, είτε οτιδήποτε άλλο, είναι πάντα ένα πορτρέτο του εαυτού του.».
Έτσι, λοιπόν, οι στίχοι και κάθε νότα καθρεπτίζουν την καθημερινότητα, τη θλίψη, τις χαρές του έρωτα, τον πόνο που νιώθει σε κάποια προσωπική στιγμή ο δημιουργός και ο αποδέκτης του εκάστοτε έργου τέχνης.
Όταν η ποίηση συναντά τη μελωδία, τα πάντα μπορεί να συμβούν! Στο άκουσμα μιας μουσικής, οι νότες να γίνουν σταγόνες βροχής, ένα ηφαίστειο να εκραγεί, αστέρια και φεγγάρι σου κλείνουν το μάτι, κύματα θαλασσινά να σε παρασύρουν σε λευκό περιγιάλι, ο άνεμος να σου ψιθυρίσει ονόματα, έρωτες… μια αμμουδιά κι ένα θαλασσινό τριφύλλι συναντούν το μαγικό αυλό του Ορφέα -ενώ η Περσεφόνη κατεβαίνει ξανά στο βασίλειο του Άδη.
Σήμερα, πρώτη μέρα της Εαρινής Ισημερίας και Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης, ας ανακαλέσουμε τον Απόλλωνα, το μύθο της Περσεφόνης, στίχους της Σαπφούς –που τόσο εύστοχα μετέφρασε ο Οδυσσέας Ελύτης, και το Ρωμανό Μελωδό να ανταμώνεται με τα τροπάρια της Κασσιανής.. Εδώ, στο πολυπολιτισμικό σταυροδρόμι, όπου η ποίηση ανταμώνει τη μελωδία.
«Είναι μεσάνυχτα κι εγώ κείτομαι μονάχη», λέει στο ποίημα της η Σαπφώ… συνάμα, αιώνες μετά ακούμε τον βυζαντινό σπαραγμό «ω, γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατον μου τέκνο, που έδει σου το κάλλος»… Ιδού λοιπόν τι μεγαλείο αναδύεται, όταν η ποίηση συναντά τη μελωδία!
Όταν ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος – Μάντζαρος, ιδρυτής της Επτανησιακής Μουσικής Σχολής, μελοποίησε τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού, ουσιαστικά καθιερώνει την ελληνική μελοποιημένη ποίηση στην Ελλάδα –μια νέα έκφανση τέχνης, πιο λιτή και απέριττη από την όπερα, αλλά και απαλλαγμένη από το χύμα των δημώδη και σπίριτ (δες Αφρικάνικη / Ελληνική προϋπάρχουσα κουλτούρα και δημοτικά τραγούδια).
Η μελοποιημένη ποίηση κατάφερε να βρει, κυρίως, την καταξίωση και να αναγνωριστεί όταν μουσικοσυνθέτες όπως Μίκης Θεοδωράκης και Μάνος Χατζιδάκις εμπνεύστηκαν την μουσική τους μέσα από ποιητικά έργα και τόλμησαν να αγγίξουν έργα του παρελθόντος όπου στο άκουσμα τους ακούγονται τόσο σύγχρονα.
Το, εντός εισαγωγικών, θέμα «Ποίηση και μελωδία», μοιραία πρέπει να ακολουθήσει την κίνηση και τη γλώσσα των ανθρώπων. Και η ποίηση, δυστυχώς, πήρε μηχανιστικές διάλεκτοι και ρυθμούς, που μιμούνται στην πεζή καθημερινότητά τους οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες τα τελευταία 100 χρόνια και έκανε σπουδαία πράγματα, από τους υπερρεαλιστές ως την ‘αυτόματη γραφή’.
Ωστόσο, όλο αυτό ήδη αφαιρεί την ποιητικότητα και τη μελωδία. Γιατί δεν χρειάζεται να δίνεις έμφαση ή να τραγουδάς / απαγγέλεις με όση δύναμη έχουν τα πνευμόνια σου, όταν το έργο μιλά για το φεγγάρι, την πανσέληνο για να δείξεις συναίσθημα. Δεν βουρκώνεις εδώ, απλώς κραυγάζεις..
Η μεγάλη τέχνη περιέχει κι ένα στοιχείο που δεν προβλέπεται- και την καθορίζει: Τη νίκη του ανθρώπινου πνεύματος απέναντι στο δεδομένο, δηλαδή το απρόβλεπτο. Το μεγαλείο λοιπόν της ζωής και της Τέχνης του μέλλοντος είναι αυτό που δεν θα υπηρετεί τη φτώχεια του εκάστοτε μοδάτου χωροχρόνου - αποκαλύπτοντας τον άνθρωπο όπως ήταν πάντα πίσω απ’ όλα αυτά. Πολλά μπορεί να αλλάζουν στα ρούχα καιρών κι εποχών, η καρδιά της Ποίησης όμως θα είναι πάντα ένας άνθρωπος που θέλει να νικήσει το χρόνο.
Σας ευχαριστώ!
